دانش مدیریت فرهنگی و هنری

معنی روانشناسی و روش های مطالعه رفتارها - جلسه 2

دکتر زهره حسین زادگان

معنی روانشناسی عمومی (ابتدایی ترین معنی) : 

مطالعه علمی رفتارها و فرآیند ذهنی انسان 

برخی از روانشناسان که به رفتارگرایان شهرت داشتند با این تعریف موافق نبودند، زیرا از نظر آن ها فرآیندهای ذهنی به خودی خود، قابل بررسی و مشاهده نیستند و روانشناسان تنها می توانند نتیجه فرآیند را که منجر به رفتار می شود را مشاهده و بررسی کنند. لذا از این دیدگاه، روانشناسی یعنی : بررسی عملی و مستقیم رفتارها

آیا روانشناسی جزو شاخصه های علمی هست یا خیر؟ دلایل خود را بیان کنید :

روانشناسی از آن جهت که برای دست یافتن به نتایج از روشی علمی استفاده می کند پس علم است.

علم روانشناسی یعنی مشاهده علمی و روش علمی تحقیق رفتارها

روش های علمی مطالعه رفتار :

1.طرح سؤال تحقیق یا طرح مشکل

2. تدوین فرضیه

3.جمع آوری اطلاعات : از روش هایی مثل مشاهده، پرسشنامه و کتب استفاده می شود.

4.تنظیم : نتیجه گیری های مربوط به فرضیه

برای تحقیق ابتدا تدوین فرضیه (یعنی پاسخ فرضی یا احتمالی محقق به سؤال تحقیق)  را انجام می دهیم. پس از تدوین فرضیه زمان به جمع آوری اطلاعات برای آزمایش کردن فرضیه می رسد. نتیجه گیری نیز، همان تجزیه و تحلیل نتایجی است که منجر به قبول یا رد فرضیه می شود. 

شاخه های روانشناسی :

1. روانشناسی بالینی :

در این شاخه از روانشناسی به افرادی می پردازند که دچار مشکل یا مسئله خاصی هستند. مثل افسردگی؛ 

روانشناسان بالینی با روان درمانی و رفتار درمانی باعث تغییر رفتارهای ناسازگار می شوند. 

2. روانشناسی مشاوره :

در این نوع روانشناسی، روانشناس با کسانی مواجه است که اختلالات خاصی در رفتار خود ندارند، اما در زندگی دچار مشکلاتی هستند. 

3. روانشناسی خانواده :

درباره مسائل مربوط به خانواده ها مثل کودک و جمع خانواده و ... می پردازد. 

4. روانشناسی تحصیلی :

در این نوع روانشناسی، مسائلی چون افت تحصیلی یا دشواری های یادگیری یا مطالعه رفتارهایی برای بهتر شدن یادگیری بیان می شود. 

5. روانشناسی تربیتی :

در روانشناسی تربیتی به بهبود و برنامه ریزی کلاس ها و روش های تعلیم و تربیت تحقیق می کنند. 

6.      روانشناسی رشد:

شامل دگرگونی های جسمی، عاطفی، روانی و اجتماعی در طول دوران زندگی بشر است. 

7.      روانشناسی شخصیت : 

عوامل مؤثر بر تفکر، هیجان، رفتارهای هنجار و نا هنجار و ... را بررسی می کند. 

8.      روانشناسی اجتماعی : 

ماهیت و علت رفتارها در محیط و موقعیت های اجتماعی را مطالعه می کند.

9. روانشناسی مصرف : 

رفتار خریداران را مطالعه می کند

10.    روانشناسی صنعتی و سازمانی : 

روابط بین افراد و کار را مطالعه می کند. 

روش های اصلی تحقیق :

1.روش مشاهده طبیعی :

یعنی روانشناس رویداد یا اتفاقی را به همان صورتی که اتفاق می افتد مشاهده می کند. 

در این روش مشاهده گر انسان است، پس هر رویدادی را از چشم و نگاه خود مشاهده می کند؛ در نتیجه می توان گفت نظر مشاهده گر در تحقیق دخیل می شود. این عیب روش مشاهده طبیعی است. 

2. روش همبستگی :

یعنی یافتن ارتباط بین دو متغیر در علم روانشناسی. یکی از آن ها یا هر دوی آن ها؛

نتیجه روش همبستگی :

 داشتن یا نداشتن ارتباط است. ( وجود دارد یا ندارد)

میزان این ارتباط یعنی آیا ارتباط مستقیم است یا غیر مستقیم

مثلاً ارتباط هوش در ثروتمند شدن.

در این روش ما ضریبی داریم با نام ضریب همبستگی که بازه ی آن از 1- الی 1+ است. 

زمانی که ضریب همبستگی مساوی با صفر است : یعنی هیچ ارتباطی وجود ندارد. ( عدم وجود ارتباط بین دو متغیر) 

زمانی که ضریب همبستگی بین 0 تا 1+ است : یعنی ارتباط وجود دارد و این ارتباط به طور مستقیم بوده و تأثیر گذار می باشد. هر چقدر عدد بدست آمده به 1+ نزدیکتر باشد نشان دهنده ارتباط بیشتر بین دو متغیر است. 

زمانی که ضریب همبستگی بین 1- تا 0 است : یعنی ارتباط عکس یا غیر مستقیم داریم وجود دارد. 

نکته : فقط در صورتی که ضریب همبستگی صفر باشد ارتباطی بین دو متغیر وجود ندارد. 

نکته : چگونه اطلاعات کیفی مان را به اطلاعات کمی مثل ضریب همبستگی تبدیل می کنیم؟ با گرفتن آزمون از نمونه های مورد آزمایش شده 

3.روش آزمایش :

در این روش، روانشناس، افراد را به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم می کند و با تغییر متغیر در گروه آزمایش و ثاب نگه داشتن آن در گروه کنترل به نتایجی می رسد. سپس با مقایسه این دو گروه روانشناس، نظریه ای در روانشناسی را بیان می کند. 

مثال : مثل تأثیر خوردن قرص خواب که به گروه آزمایش قرص نشاسته دادند و به گروه کنترل قرص خواب و دیدند که هر دو گروه خوب خوابیدند. 

4.روش آزمون :

سنجش متغیرهای کیفی معمولاً برای محقق کار دشواری است، پس برای اینکه راحت تر بتوانند به نتایج قابل استناد دست پیدا کنند، تلاش می کنند تا با استفاده از آزمون ها و جداول استاندارد این متغیر ها را کمی و قابل سنجش کنند. 

مثل آزمون IQ و درصد هوش 

هدف این روش کمی کردن صفات و ویژگی های کیفی است. 

5.روش زمینه یابی :

یعنی جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه و پرسش نامه که با استفاده از این روش می توان از نظرها، نگرش ها و ارزش های افراد نیز اطلاعاتی بدست آورد. 

نکته : نوروزها در علم روانشناسی یعنی افرادی که دچار اختلال یا مریضی روانشناختی هستند.